စိတ္ဖိစီးမႈႏွင့္ က်န္းမာေရး

          စိတ္ဖိစီးမႈ ဆိုသည္မွာ ယေန႕ေခတ္တြင္ အေတြ႕ရမ်ားေသာ က်န္းမာေရး ျပႆနာ တစ္ခု ျဖစ္လာသည္၊ ယေန႕ေခတ္၏ အေျခအေနအရ လူၾကီး၊ လူငယ္မေရြး စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ေပၚဖို႕ လမ္းမ်ားစြာရွိသည္။ အေၾကာင္းမူကား လူဦးေရ ထူထပ္လာျခင္း၊ ေလထုညစ္ညမ္းျခင္း၊ ရာသီဥတု ေဖာက္ျပန္ျခင္း၊ မိသားစုဝင္အေရအတြက္ နည္းလာျခင္း၊ စားဝတ္ေနေရး အတြက္ လူတိုင္းရုန္းကန္ေနရျခင္း၊ အသံုးအေဆာင္ ပစၥည္း အသစ္အဆန္းမ်ား မၾကာခဏ ေပၚျခင္း၊ ထိုအသံုးအေဆာင္ပစၥည္းမ်ား ေနာက္လိုက္ရင္း ေငြမ်ားမ်ား ရွာႏိုင္ဖို႕ကိုသာ အာရံုပိုစိုက္လာျခင္း တို႕ေၾကာင့္ မိသားစုအေပၚ အခ်ိန္ေပးႏိုင္မႈ နည္းပါးသြားျခင္း စသည့္မ်ိဳးစံုေသာ အေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ဟုသာ အျပစ္ပံုခ်ရမည္ဟု ယူဆမိပါသည္။

          ထိုစိတ္ဖိစီးမႈမ်ားေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႕ ခႏၶာကိုယ္တြင္ ဘယ္လိုသက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္သလဲ က်န္းမာေရး အေပၚ ဘယ္လို ဆိုးက်ိဳးေတြ ျဖစ္ႏိုင္သလဲ ဆိုတာကို ရွင္းျပသြားပါမယ္။

          ေရရွည္စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ သင့္ခႏၶာကိုယ္ရဲ႕ ခုခံအားစနစ္ကို ကေမွာက္ကမ ျဖစ္ေစႏိုင္သည္။ စိတ္ဖိစီးမႈ ေၾကာင့္ခႏၶာကိုယ္အတြင္း ဓာတုဓာတ္ျပဳမႈမွ စိတ္ဖိစီးမႈကို တုန္႔ျပန္သည့္ ေဟာ္မုန္းမ်ား (Cortisol, adrenaline, etc…….) စသည္ျဖင့္ ထြက္လာေစသည္။

          ၄င္းေဟာ္မုန္းမ်ားသည္ ရုတ္တရက္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ အႏၱရာယ္ကို ရင္ဆိုင္ရာတြင္ (သို႕) ေရွာင္ေျပးရာတြင္ အသံုးဝင္သည္။ ဥပမာ - အႏၱရာယ္ တစ္ခုခု ၾကံဳ၍ ေျပးရန္လိုအပ္သည့္ အခ်ိန္မ်ိဳး (ေခြးလိုက္ဆြဲခံရသည့္ အခါမ်ိဳး) တြင္ကၽြန္ုပ္တို႕ ေျခကုန္သုတ္ ေျပးဖို႕လိုအပ္သည္။ ထိုအေျခအေနမ်ိဳးတြင္ ကၽြန္ုပ္တို႔၏ ဦးေႏွာက္တြင္းရွိ (Hypothalamus) ဟုေခၚေသာ ေနရာက အလုပ္လုပ္သည္။ ထို (Hypothalamus) ၏ေစခိုင္းမႈျဖင့္ ေက်ာက္ကပ္အေပၚရွိ (Adrenal Gland) ဟုေခၚေသာ ေနရာမွ (Stress Hormone)ေခၚ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ထြက္လာေသာ ေဟာ္မုန္းတစ္မ်ိဳး ထြက္လာသည္။ ထိုေဟာ္မုန္းေၾကာင့္ ကၽြန္ုပ္တို႕ ထြက္ေျပးရန္လိုအပ္သည့္ စြမ္းအားမ်ား ထြက္ေပၚလာသည္။ ထိုနည္းျဖင့္ ကၽြန္ုပ္တို႕ အႏၱရာယ္မွ ထြက္ေျပးလြတ္ေျမာက္ေစသည္။ ထိုျဖစ္စဥ္မွာ စိတ္ဖိစီးမႈကို ခႏၶာကိုယ္မွ အလိုအေလွ်ာက္ တုန္႔ျပန္ျခင္း ျဖစ္စဥ္ ျဖစ္ျပီး အခ်ိန္တန္လွ်င္ သူ႔ဘာသာ အလိုအေလွ်ာက္ ျပန္လည္တည္ျငိမ္ေသာ အေျခအေနသို႕ ေရာက္ရွိသြားသည္။

          ထိုျဖစ္စဥ္တြင္ ခႏၶာကိုယ္၏ ခုခံအားစနစ္ကို ေလွ်ာ့ခ်လိုက္သည္။ (Lymphocytes) ဟုေခၚေသာ ခုခံအားဆဲလ္မ်ား ေလ်ာ့က်သြားသည္။ (Lymphocyte) သည္ ခႏၶာကိုယ္ထဲသို႕ က်ဴးေက်ာ္ဝင္ေရာက္လာေသာ ေရာဂါပိုးမ်ားကို မွတ္သားျခင္းႏွင့္ တိုက္ထုတ္ျခင္းတို႕ကို လုပ္ေဆာင္ေပးပါသည္။ ထို႕ေၾကာင့္ (Lymphocyte) အေရအတြက္နည္းပါးသြားလွ်င္ ကူးစက္ေရာဂါႏွင့္ အျခားေရာဂါမ်ား အလြယ္တကူ ခံစားရႏိုင္ပါသည္။

          ေရရွည္စိတ္ဖိစီးမႈ ျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္ ခုခံအားစနစ္ ပံုမွန္ မျဖစ္ေတာ့ပဲ ကူးစက္ေရာဂါႏွင့္ (Autoimmue Disease) ဟုေခၚေသာ မိမိခႏၶာကိုယ္တြင္းရွိ ဆဲလ္မ်ားက ခႏၶာကိုယ္ကို ဒုကၡေပးေသာ ေရာဂါမ်ား

          ဥပမာ -

-       အမ်ိဳးအစား ၁ ဆီးခ်ိဳေရာဂါ

-       ေသြးေလးဖက္နာ ေရာဂါ

-       အေရျပားေလးဖက္နာ ေရာဂါ

-       သိုင္းရြိဳက္ေရာဂါ စေသာ ေရာဂါမ်ားကို ခံစားရႏိုင္ပါတယ္။

ထို႕အျပင္

-       ေရရွည္ေခါင္းကိုက္ျခင္း

-       ႏွလံုးေရာဂါ

-       ပန္းနာရင္ၾကပ္ေရာဂါ ႏွင့္

-       အစာအိမ္ေရာဂါ တို႕လည္း ျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားပါတယ္။

အထက္ပါ က်န္းမာေရး ဆိုးက်ိဳးမ်ားအျပင္ စိတ္က်န္းမာေရးကိုပါ ထိခိုက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဖိတ္ဖိစီးမႈမွ မရုန္းထြက္ႏိုင္လွ်င္ စိတ္ဓါတ္က်ျခင္းက တြဲလိုက္လာမည္ ျဖစ္ျပီး သူ၏ လကၡဏာမ်ားမွာ-

-       ဘာကိုမွ စိတ္မဝင္စားေတာ့ျခင္း

-       ႏံႈးနယ္ပင္ပန္းေနျခင္း

-       အေကာင္းျမင္စိတ္ မရွိေတာ့ျခင္း

-       စိတ္ဆိုးေဒါသထြက္ လြယ္ျခင္း

-       အာရံုစူးစိုက္၍မရျခင္း

-       ခဏခဏ ေမ့တတ္ျခင္း

-       ကိုယ့္ကိုကိုယ္ ယံုၾကည္မႈ ေပ်ာက္ဆံုးျခင္း

-       အစားအလြန္အကၽြံစားျခင္း

-       အစားမစားႏိုင္ျခင္း

-       အလြန္အကၽြံအိပ္ျခင္း

          ထိုေဝဒနာမ်ား ကာလၾကာရွည္ ခံစားေနရပါက စိတ္ဖိစီးမႈကို ျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို ရွာေဖြ ကုစားသင့္ပါသည္။ စိတ္ဖိစီးမႈက သင့္တစ္ေန႕တာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြအေပၚ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ေစသည္ဟု ယူဆမိလွ်င္လည္း ထိေရာက္စြာ ကုသမႈ ခံယူသင့္ပါသည္။

          ယေန႕ေခတ္တြင္ ကူသမႈနည္းလမ္း မ်ားစြာရွိပါသည္။ သင့္ေတာ္ေသာ ႏွစ္သက္ေသာ နည္းလမ္းကို အသံုးျပဳႏိုင္ရန္အတြက္လည္း အသိေပးေရးသားလိုက္ရပါသည္။

          Do (ျပဳလုပ္ျခင္း)

                   ၁ - အားကစား

Yoga က်င့္ျခင္း၊ Gym ကစားျခင္း၊ ေရကူးျခင္း၊ ၾကက္ေတာင္ရိုက္ျခင္း၊ ေျပးျခင္း၊ ကခုန္ျခင္း၊ စက္ဘီးစီးျခင္း စေသာအားကစား အမ်ိဳးမိ်ဳးျဖင့္ ခႏၶာကိုယ္ကို အလုပ္ေပးထားျခင္း။

                   ၂ - အႏုပညာ လိုက္စားျခင္း

စာဖတ္ျခင္း၊ စာေရးျခင္း၊ ပန္းခ်ီဆြဲျခင္း၊ ဂစ္တာတီးျခင္း၊ ဝါသနာပါရာ တူရိယာ တစ္ခုခု အားတီိးမႈတ္ျခင္း (သို႕) သင္ၾကားျခင္း

                   ၃ - ဘာသာေရး လိုက္စားျခင္း

                             ကမၼဌန္းထိုင္ျခင္း၊ ပုတီးစိပ္ျခင္း၊ ဘာသာေရးစာအုပ္မ်ား ဖတ္႐ွဳျခင္း

                   ၄ - မိသားစုႏွင့္ ေပ်ာ္ရႊင္စရာ အခ်ိန္မ်ား ဖန္တီးျခင္း

မိသားစုႏွင့္ ခရီးအတူတူထြက္ျခင္း၊ မုန္႕အတူတူ လုပ္စားျခင္း၊ အိမ္သန္႕ရွင္းေရး အတူတူ လုပ္ျခင္း၊ ဥယ်ာဥ္ျခံေျမ အတူတကြ စိုက္ပ်ိဳးျခင္း။

                   ၅ - ေဆြးေႏြးျခင္း

                             တတ္ကၽြမ္းနားလည္သည့္ စိတၱေဗဒ ပညာရွင္ႏွင့္ တိုင္ပင္ ေဆြးေႏြး အေျဖရွာျခင္း။

                   ၆ - ေဆးဝါးျဖင့္ ကုသျခင္း

ဆရာဝန္ႏွင့္ တိုင္ပင္ျပီး ဆရာဝန္မွ လိုအပ္သည္ဟု ညႊန္ၾကားေသာ ေဆးမ်ား ပံုမွန္ ေသာက္သံုးျခင္း။

                   ၇ - အျခား

စြန္႕စားမႈမ်ားကို အေျခခံေသာ ကစားနည္းမ်ားကို ေဆာ့ကစားျခင္း (ဥပမာ - ဘန္ဂ်ီ ၾကိဳးခုန္ျခင္း) ၊ အႏွိပ္နယ္ခံျခင္း၊ ဝါသနာပါသည့္ သင္တန္းမ်ားတက္ေရာက္ျခင္း၊ ပရဟိတ လုပ္အားေပးလုပ္ငန္းမ်ား ျပဳလုပ္ျခင္း စသည့္ အရာမ်ားလုပ္ေဆာင္သင့္ပါသည္။

          Don’t (မျပဳလုပ္ရန္)

                   ၁ - ဇာတ္လမ္းတြဲမ်ား ၾကည့္ျခင္း

                   ၂ - ရုပ္ရွင္ၾကည့္ျခင္း

                   ၃ - ဗီဒီယိုဂိမ္းမ်ား အခ်ိန္ၾကာျမင့္စြာ ကစားျခင္း

                   ၄ - Social Media လူမႈကြန္ယက္ မ်ားေပၚတြင္ ၾကာရွည္စြာ အခ်ိန္ျဖဳန္းျခင္း မ်ားကိုေရွာင္ၾကဥ္ သင့္ပါတယ္။ ထိုအလုပ္မ်ားသည္ ခဏတာအတြက္ စိတ္အပန္းေျပေစသည္ ဟုထင္ျမင္ယူဆရေသာ္လည္း ေရရွည္မွာ စိတ္ဖိစီးမႈ စိတ္က်ေရာဂါကို ပိုမိုဆိုးရြား သြားေစႏိုင္ပါသည္။

          အေရးအၾကီးဆံုးမွာ သင့္ဖက္က စိတ္တံခါးကို အျမဲဖြင့္ထားဖို႕ႏွင့္ အသစ္အသစ္ေသာ အရာမ်ားကို အျမဲ လက္ခံသင္ယူေနဖို႕ပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဆိုးျမင္စိတ္ကို ၾကိဳးစားေဖ်ာက္ဖ်က္၍ ေပ်ာ္ရႊင္စိတ္ အေကာင္းျမင္စိတ္ကို ၾကိဳးစားေမြးျမဴ ေပးသင့္ပါတယ္။ ေလာက၏ သဘာဝအလွကိုခံစား ရင္းစီးေမ်ာ သြားၾကည့္လိုက္ပါ။ ညဖက္တြင္ ေကာင္းကင္က ၾကယ္ကေလးမ်ားကို ခ်စ္ခင္ေပးသလို မနက္ခင္းရဲ႕ ေနေရာင္ျခည္ ေႏြးေႏြးကိုလည္း ျမတ္ႏိုးစြာ ၾကိဳဆိုပါ၊ သင့္မွာ ဘက္မလိုက္တတ္သည့္ လွပေသာ သဘာဝ တရားၾကီးနဲ႕ လွပေသာ မနက္ျဖန္တို႕ ရွိေနေသးပါလားဆိုတာကို အျမဲ သတိတရ ေတြးၾကည့္ပါ။ ကိုယ့္ပတ္ဝန္းက်င္က ျမင္ျမင္သမွ် ေလာကအလွတရားမ်ားကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးပါ။ ေလာဘကို တတ္ႏိုင္သေလာက္ ထိန္းခ်ဳပ္ပါ။ ေနာက္ဆံုး မိမိကိုယ္ကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးပါ။ ေသခ်ာပါတယ္ သင္ဟာ ေလာကမွာ အေပ်ာ္ရဆံုးေသာ လူသားတစ္ဦး ျဖစ္လာပါလိမ့္မယ္။

ေမတၱာမ်ားစြာျဖင့္

အသုပ္စံု (စာဂ်ပိုး)